صدفه

[صُ] حادثه. اتفاق. صدفه عبارت است از اینکه فرض کنیم حادثه‏ اى خودبخود بدون آنکه شیئى ازاشیاء دخالت داشته باشد، به وجود آید. یکى از ضروریات عقل، امتناع صدفه و اتفاق است. درمیان دانشمندان جهان از آغازتاریخ جهان کمتر افرادى پیدا مى‏ شوند که وقوع صدفه را جایز بدانند. فقط درمیان دانشمندان قدیم یونان احیاناً کسانى یافت می شوند که منکر مبدأ جهان بوده ‏اند و وقوع صدفه را جایز مى‏دانسته‏ اند. ولى حقیقت این است که معلوم نیست این نسبتها که درتاریخ داده می ‏شود چه اندازه صحت دارد. اعتقاد به صدفه و اتفاق و نفى قانون قطعى علیت و معلولیت مستلزم این است که هیچگونه نظم و قاعده و ترتیبى در کار جهان قائل نشویم و هیچ چیز را شرط و دخیل در هیچ چیز ندانیم و پیدایش هیچ حادثه ‏اى را مربوط به هیچ امرى ندانیم و بین هیچ چیزى و چیز دیگرى رابطه ‏اى قائل نشویم و البته این جهت مستلزم این است که خط بطلان روى تمام علوم بکشیم. زیرا هر علمى عبارت است ازبیان مجموعه‏ اى از قواعد و نظامات جهان و اگر پیدایش یک حادثه بلاجهت و بلاعلت جایز باشد، درهمه وقت و تحت هر شرطى وقوع هر حادثه‏ اى را مى‏ توان انتظار داشت و هیچ وقت و تحت هیچگونه شرایطى اطمینان به وقوع نیافتن هیچ حادثه‏ اى نمی توان پیدا کرد. (منبع:علامه محمد طباطبایی، کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم، با شرح شهید مرتضی مطهری).