پیدا شدن
لغت‌نامه دهخدا
پیدا شدن . [ پ َ/ پ ِ ش ُ دَ ] (مص مرکب ) ظهور. ظاهر شدن . آشکار شدن .نمایان شدن . ظاهر گشتن . بوجود آمدن . تجلی . طلوع . بدو. (منتهی الارب ). عرض . بقول . اتضاح . وضوح . (منتهی الارب ). تبیین . استبانة. ابانة. بیان کردن :
بروز چهارم سپیده دمان
چو خورشید پیدا شد از آسمان .
بگفت آنچه بشنید و نامه بداد
سخنها که پیدا شد ار نوش زاد.
نباید که پیدا شود راز تو
وگر بشنود راز و آوازتو.
چو پیدا شد آن فر واورند شاه
درفش بزرگی و چندین سپاه .
خدائیت پیدا شود آن زمان
که آیی بچنگم چو شیر ژیان .
بپاسخ بگفتند کز روزگار
یکی مرد پیدا شود نامدار.
سر بانوان بودم و فر شاه
از آن پس چو پیدا شد از من گناه .
با سماع چنگ باش از چاشتگه تا آن زما[ نک ]
بر فلک پیدا شود پروین چو سیمین شفترنگ .
نکشم ناز ترا و ندهم دل بتو من
تا مرا دوستی و مهر تو پیدا نشود.
ز یک پدر دو پسر نیک و بد عجب نبود
که از درختی پیدا شدست منبر و دار.
از دور مجمزی پیدا شد از راه امیرمحمد او را بدید. (تاریخ بیهقی ). درعلم غیب وی (خداوند) رفته است که در جهان در فلان بقعت مردی پیدا خواهد شد. (تاریخ بیهقی ). ایزد... چون خواست که دولت بدین بزرگی پیدا شود... سبکتکین را ازدرجه ٔ کفر بدرجه ٔ ایمان رسانید. (تاریخ بیهقی ). ابتدا بباید دانست که امیر ماضی ... شکوفه ٔ نهالی بود که ملک از آن نهال پیدا شد. (تاریخ بیهقی ).
ز پنهان آمداینجا جان و پیدا شد ز تن زآنسان
که پنهان برشود وندر هوا پیدا شود باران .
تو عورت جهل را نمی بینی
آنگاه شود بچشم تو پیدا
این عورت بود آنکه پیدا شد
در طاعت دیو از آدم و حوا.
ای کرده قال و قیل ترا شیدا
هیچ از خبر شدت بعیان پیدا.
کفر و نفاق از وی چو عباسی
بر جامه ٔ سیاهش پیدا شد.
گر ترا درخور بود زان پس چرا ایدون بود
کز شرار او شهاب اندر فلک پیدا شود.
آسمان و تن از ایشان در جهان پیدا شود
تا نجوم فضل را می مرکز مروا شود.
شمس چون پیدا شود آفاق ازو روشن شود
مردچون دانا شود دل در برش دریا شود.
چون حمل ساقط شود میزان همی طالع شود
همچنان در دین ازیشان مردمی پیدا شود.
پیدا ازان شدند که گشتند ناپدید
زان بی تن و سرند که اندر تن و سرند.
و سید عالم بر نهالی که از لیف خرما بافته بودند خفته و خطهای آن لیف خرما بر پهلوی سید عالم نشسته بود و پیدا شده . (قصص الانبیاء ص 243).
چو پیدا شد بر آن جاسوس اسرار
نهانیهای این گردنده پرگار.
گفتی که هر زمانت پیدا شوم بوصل
پیدا نیامدی و نهانم بسوختی .
ولیکن چو پیدا شودراز مرد
بکوشش نشاید نهان باز کرد.
عقل را گفتم ازین پس بملامت بنشین
گفت خاموش که این فتنه دگر پیدا شد.
هم از عهد خردی آثار بزرگی در ناصیه ٔ او پیدا شده . (گلستان سعدی ). دختر پادشاه آن زمانرا علتی پیدا شد. (مجالس سعدی ).
درین ورطه کشتی فروشد هزار
که پیدا نشد تخته ای برکنار.
آنچه با معنی است خود پیدا شود
و آنچه بی معنی است خود رسوا شود.
شیر را در قعر پیدا شد که بود
نقش او آن کش دگر کس می نمود.
افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن
مقدمش یارب مبارک باد بر سرو و سمن .
کودکانی کاندر ایام شما پیدا شدند
گر خلاف رایتان مایل بکار دیگرند
می نشاید کردشان تکلیف بر عادات خویش
زانکه ایشان مردمان روزگار دیگرند.
- امثال :
از سستی آدمیزاد گرگ آدمیخوار پیدا میشود .
مشطت الناقة مشطاً؛ پیدا شد پیه شانه وار در پهلوی ناقه . انطلاق ؛ پیدا شدن بشاشت . تمشر؛ پیدا شدن اثر توانگری بر کسی . لاح النجم لوحاً؛ پیدا شدن و برآمدن ستاره . اعراض ؛ پیدا شدن چیزی . اشباء؛ پیدا شدن کسی را فرزند زیرک . سنح لی رأی ٌ سنوحاً و سنحاً، پیدا و هویدا شد مرا تدبیری . شعب الشی ٔ شعباً؛ ظاهر و پیدا شد چیز. انشقاق الغیم عن البرق ؛ پیدا شدن برق از ابر. (منتهی الارب ). || مهیا گردیدن :
مرا صائب بفکر کار عشق انداخت بیکاری
عجب کاری برای مردم بیکار پیدا شد.
|| متمایز شدن . مشخص شدن : چون او را حوت نام کنی اینجا حوت جنوبی باید گفتن تا این از آن پیدا شود. (التفهیم ). و برتران از فروتران پیدا شوند. (قابوسنامه ).
پس نهایتها بضد پیدا شود
چونکه حق را نیست ضد پنهان بود.
که نظر بر نور بود آنگه برنگ
ضد بضد پیدا شود چون روم و زنگ .
حصحصة؛ پیدا شدن حق از باطل . (منتهی الارب ). || حاضر آمدن . || یافت شدن . مقابل گم شدن . جسته و یافته شدن . حاصل شدن . حصول . (دهار). بدست آمدن .
بروز چهارم سپیده دمان
چو خورشید پیدا شد از آسمان .
بگفت آنچه بشنید و نامه بداد
سخنها که پیدا شد ار نوش زاد.
نباید که پیدا شود راز تو
وگر بشنود راز و آوازتو.
چو پیدا شد آن فر واورند شاه
درفش بزرگی و چندین سپاه .
خدائیت پیدا شود آن زمان
که آیی بچنگم چو شیر ژیان .
بپاسخ بگفتند کز روزگار
یکی مرد پیدا شود نامدار.
سر بانوان بودم و فر شاه
از آن پس چو پیدا شد از من گناه .
با سماع چنگ باش از چاشتگه تا آن زما[ نک ]
بر فلک پیدا شود پروین چو سیمین شفترنگ .
نکشم ناز ترا و ندهم دل بتو من
تا مرا دوستی و مهر تو پیدا نشود.
ز یک پدر دو پسر نیک و بد عجب نبود
که از درختی پیدا شدست منبر و دار.
از دور مجمزی پیدا شد از راه امیرمحمد او را بدید. (تاریخ بیهقی ). درعلم غیب وی (خداوند) رفته است که در جهان در فلان بقعت مردی پیدا خواهد شد. (تاریخ بیهقی ). ایزد... چون خواست که دولت بدین بزرگی پیدا شود... سبکتکین را ازدرجه ٔ کفر بدرجه ٔ ایمان رسانید. (تاریخ بیهقی ). ابتدا بباید دانست که امیر ماضی ... شکوفه ٔ نهالی بود که ملک از آن نهال پیدا شد. (تاریخ بیهقی ).
ز پنهان آمداینجا جان و پیدا شد ز تن زآنسان
که پنهان برشود وندر هوا پیدا شود باران .
تو عورت جهل را نمی بینی
آنگاه شود بچشم تو پیدا
این عورت بود آنکه پیدا شد
در طاعت دیو از آدم و حوا.
ای کرده قال و قیل ترا شیدا
هیچ از خبر شدت بعیان پیدا.
کفر و نفاق از وی چو عباسی
بر جامه ٔ سیاهش پیدا شد.
گر ترا درخور بود زان پس چرا ایدون بود
کز شرار او شهاب اندر فلک پیدا شود.
آسمان و تن از ایشان در جهان پیدا شود
تا نجوم فضل را می مرکز مروا شود.
شمس چون پیدا شود آفاق ازو روشن شود
مردچون دانا شود دل در برش دریا شود.
چون حمل ساقط شود میزان همی طالع شود
همچنان در دین ازیشان مردمی پیدا شود.
پیدا ازان شدند که گشتند ناپدید
زان بی تن و سرند که اندر تن و سرند.
و سید عالم بر نهالی که از لیف خرما بافته بودند خفته و خطهای آن لیف خرما بر پهلوی سید عالم نشسته بود و پیدا شده . (قصص الانبیاء ص 243).
چو پیدا شد بر آن جاسوس اسرار
نهانیهای این گردنده پرگار.
گفتی که هر زمانت پیدا شوم بوصل
پیدا نیامدی و نهانم بسوختی .
ولیکن چو پیدا شودراز مرد
بکوشش نشاید نهان باز کرد.
عقل را گفتم ازین پس بملامت بنشین
گفت خاموش که این فتنه دگر پیدا شد.
هم از عهد خردی آثار بزرگی در ناصیه ٔ او پیدا شده . (گلستان سعدی ). دختر پادشاه آن زمانرا علتی پیدا شد. (مجالس سعدی ).
درین ورطه کشتی فروشد هزار
که پیدا نشد تخته ای برکنار.
آنچه با معنی است خود پیدا شود
و آنچه بی معنی است خود رسوا شود.
شیر را در قعر پیدا شد که بود
نقش او آن کش دگر کس می نمود.
افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن
مقدمش یارب مبارک باد بر سرو و سمن .
کودکانی کاندر ایام شما پیدا شدند
گر خلاف رایتان مایل بکار دیگرند
می نشاید کردشان تکلیف بر عادات خویش
زانکه ایشان مردمان روزگار دیگرند.
- امثال :
از سستی آدمیزاد گرگ آدمیخوار پیدا میشود .
مشطت الناقة مشطاً؛ پیدا شد پیه شانه وار در پهلوی ناقه . انطلاق ؛ پیدا شدن بشاشت . تمشر؛ پیدا شدن اثر توانگری بر کسی . لاح النجم لوحاً؛ پیدا شدن و برآمدن ستاره . اعراض ؛ پیدا شدن چیزی . اشباء؛ پیدا شدن کسی را فرزند زیرک . سنح لی رأی ٌ سنوحاً و سنحاً، پیدا و هویدا شد مرا تدبیری . شعب الشی ٔ شعباً؛ ظاهر و پیدا شد چیز. انشقاق الغیم عن البرق ؛ پیدا شدن برق از ابر. (منتهی الارب ). || مهیا گردیدن :
مرا صائب بفکر کار عشق انداخت بیکاری
عجب کاری برای مردم بیکار پیدا شد.
|| متمایز شدن . مشخص شدن : چون او را حوت نام کنی اینجا حوت جنوبی باید گفتن تا این از آن پیدا شود. (التفهیم ). و برتران از فروتران پیدا شوند. (قابوسنامه ).
پس نهایتها بضد پیدا شود
چونکه حق را نیست ضد پنهان بود.
که نظر بر نور بود آنگه برنگ
ضد بضد پیدا شود چون روم و زنگ .
حصحصة؛ پیدا شدن حق از باطل . (منتهی الارب ). || حاضر آمدن . || یافت شدن . مقابل گم شدن . جسته و یافته شدن . حاصل شدن . حصول . (دهار). بدست آمدن .