طاغوت

طاغوت . (ع اِ) لات . عزی . بت . (منتهی الارب ). نصب . بدّ نصب . صنم . وثن . جبت . || جادوگر. ساحر. شیطان . دیو. جادو. کاهن . || هر باطل . (منتهی الارب ). || هر چه جز خدا که آن را پرستند. (منتهی الارب ). هرچه آن را پرستند جز خدای عز و جل . (زمخشری ). آنچه پرستند بجز خدای تعالی . (مهذب الاسماء). آنچه پرستند دون از خدای تعالی . (السامی ). هرچیز که پرستند سوای خدای تعالی . || سرکش از اهل کتاب . (منتهی الارب ). مَرَدَه ٔ اهل کتاب . واحد و جمع در وی یکسان است . ج ، طواغیت ، طواغ . (منتهی الارب ). || مَرَدَه از جن . جن مارد. || هر پیشوائی در گمراهی و ضلال . مضل . گمراه کننده . سر و پیشرو ضلالی ، صارف از طریق خیر. و در کلام مشایخ است : کل ما شغلک عن الحق فهو طاغوتک . (آنندراج ). و بعقیده ٔ نگارنده ، این کلمه از ماده ٔ طغیان می آید، به معنی تورانی است و جبت نیز از قبط است ، و عرب زشتی و ظلم تورانی را بوسیله ٔ ایرانیان و قبط را بوسیله ٔ یهود شناخته است ، و بعید نیست مراد از طاغوت ، خدای مصریان ، همان «طُت » یا «ثُت » باشد، چه با جبت (قِبط) در قرآن مجید آمده است . اختلافی هم که در معنی آن شده است ، دلیل اجنبی بودن و قدمت ورود آن بزبان و کمی استعمال آن است . رجوع به کلمه ٔ طغیان و توران و ترک و هون شود. || از حد درگذشتن . (تاج المصادر بیهقی ) (دهار) :
نه چون چیپال هند از جور تختی کرده طاغوتش
نه چون خاقان چین از ظلم ناجی داده طغیانش .

خاقانی .

آن فرشته ٔ عقل چون هاروت شد
سحرآموزدو صد طاغوت شد.

مولوی .

تن چو شد بیمار دارو جوت کرد
زر قوی شد مر ترا طاغوت کرد.

مولوی .

از خدایت چاره هست از قوت نی
چاره هست از دین از طاغوت نی .

مولوی .

|| (اِخ ) کعب بن اشرف یهودی . (منتهی الارب ). معنی اخیر در حدیث و در آراء مفسران آمده است : زعامت آن ملاعین ، با طاغوتی که به چرا معروف بود موکول بود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ).