ششدره
لغت‌نامه دهخدا
ششدره . [ ش َ / ش ِ دَ رَ/ رِ ] (اِ مرکب ) تخته ٔ نرد. || کعبتین . || بازی ششدر. (ناظم الاطباء) :
ز سیر هفت مشعبد اسیر ششدره ام
ز دست چارمخالف بنای هشت درم .
نرد جمال باخته با نیکوان دهر
وندر فکنده مهره ٔ خوبان به ششدره .
گر بود چار شهر خراسان حرم مثال
راهش کنون چو ششدره ٔ نرد کرده اند.
داو دل و جان نهم به عشقت
در ششدره اوفتاد نردم .
می درده و مهره نه بتعجیل
این ششدره ٔ ستمگران را.
برده به چارم منظره مهره برون از ششدره
نزل جهان را از بره صد خوان نو پرداخته .
مانا که حریف خویش نشناخته ای
در ششدره می باش که بد باخته ای .
غادر را در ششدره ٔ غدر راه خلاص بسته است . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 405).
چون رهاند خویشتن را ای سره
هیچکس در شش جهت در ششدره .
- ششدره برخاستن ؛ از ششدر خلاص شدن . کنایه از رهایی یافتن از گرفتاری در بازی نرد :
مهره ٔ شادی نشست و ششدره برخاست
نقش سه شش بر سه زخم کام برآمد.
|| کنایه از عجز و تحیر است . || محل هلاک . (غیاث اللغات ) (آنندراج ) :
مزن پنج نوبت برین چارطاق
که بی ششدره نیست این نه رواق .
|| ایهام است به شش جهت مذکوره (عالم ) (آنندراج ) (غیاث اللغات ). رجوع به ششدر شود.
ز سیر هفت مشعبد اسیر ششدره ام
ز دست چارمخالف بنای هشت درم .
نرد جمال باخته با نیکوان دهر
وندر فکنده مهره ٔ خوبان به ششدره .
گر بود چار شهر خراسان حرم مثال
راهش کنون چو ششدره ٔ نرد کرده اند.
داو دل و جان نهم به عشقت
در ششدره اوفتاد نردم .
می درده و مهره نه بتعجیل
این ششدره ٔ ستمگران را.
برده به چارم منظره مهره برون از ششدره
نزل جهان را از بره صد خوان نو پرداخته .
مانا که حریف خویش نشناخته ای
در ششدره می باش که بد باخته ای .
غادر را در ششدره ٔ غدر راه خلاص بسته است . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 405).
چون رهاند خویشتن را ای سره
هیچکس در شش جهت در ششدره .
- ششدره برخاستن ؛ از ششدر خلاص شدن . کنایه از رهایی یافتن از گرفتاری در بازی نرد :
مهره ٔ شادی نشست و ششدره برخاست
نقش سه شش بر سه زخم کام برآمد.
|| کنایه از عجز و تحیر است . || محل هلاک . (غیاث اللغات ) (آنندراج ) :
مزن پنج نوبت برین چارطاق
که بی ششدره نیست این نه رواق .
|| ایهام است به شش جهت مذکوره (عالم ) (آنندراج ) (غیاث اللغات ). رجوع به ششدر شود.