شسته
لغت‌نامه دهخدا
شسته . [ ش ُ ت َ / ت ِ ] (ن مف ) پاک شده با آب . (ناظم الاطباء). آب کشیده . پاکیزه . ج ، (برای اشخاص ). شستگان . (فرهنگ فارسی معین ). مغسولة. مغسول . رحیض . مرحوض . (یادداشت مؤلف ). غسیل . غِسّیل . (منتهی الارب ). مغسول . (منتهی الارب ) :
دهان دارد چو یک پسته
لبان دارد به می شسته
جهان بر من چنین بسته
بدان پسته دهان دارد.
پس حسویی باید ساخت از کرنج شسته . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). بگیرند چلغوزه ٔ پاک کرده ده درمسنگ ... حلبه ٔ شسته و تخم کتان ... از هریکی پنج درمسنگ . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). آرد جو به حریر بیخته و شسته . (ذخیره خوارزمشاهی ).
- دست شسته بخون ؛ سخت جنگجو. کشنده ٔ دشمن :
سپاهی برآمد ز زابل برون
چو شیران همه دست شسته بخون .
- روی شسته ؛ پاکیزه روی :
دگر روز کاین روی شسته ترنج
چو ریحانیان سر برون زد ز کنج .
- || صرف نظر کرده :
به آیین عروسی شوی جسته
وز آیین عروسی روی شسته .
- شسته رو ؛ شسته عذار. (آنندراج ) :
خرمنی گل ولی به قامت سرو
شسته رویی ولی به خون تذرو.
شسته رویان چو روی گل شستند
چون سمن بر پرند گل رستند.
رجوع به ترکیب شسته عذار شود.
- شسته عذار ؛ کنایه از صاف و ساده روی . (آنندراج ) :
آن را که ز کیفیت دیدار خبر یافت
هر شسته عذاری به نظر عالم آبست .
- شسته کرباس ؛ ظاهراً کرباسی که برای آب رفتن پیش از دوختن آن را می شویند :
شسته کرباس که پرداخته درمی پیچند
کاغذی دان که ز قرطاس بپیچد طومار.
- ناشسته روی ؛ که روی خود را نشسته باشد. نامسلمان که وضو نگیرد :
مغان تبه رای ناشسته روی
به دیر آمدنداز در و دشت و کوی .
- امثال :
فلان نَشُسته پاک است . (یادداشت مؤلف ).
|| پاک شده . طاهر. مطهر. تطهیرشده . خالی شده . (از یادداشت مؤلف ).
- شسته دست ؛ دست شسته . دست پاک شده :
دست از طمع بشویم پاک آنگهی
آن شسته دست بر سرکیوان کنم .
- شسته رفتگی ؛ پاک و پاکیزگی : بدین شسته رفتگی . (یادداشت مؤلف ). رجوع به ترکیب «شسته و رفته » و «شسته رفته » شود.
- شسته رفته ؛ شسته و رفته . پاک و پاکیزه . (یادداشت مؤلف ). رجوع به ترکیب شسته و رفته شود.
- شسته شدن ؛ پاک شدن . (ناظم الاطباء).
- شسته مغز از خرد ؛ که عقل و خرد از وی دور شده باشد :
بدو گفت کای شسته مغز از خرد
به پرگوهران این کی اندر خورد.
- شسته و رُفته ؛ در تداول عامیانه ، پاک و پاکیزه . (از فرهنگ فارسی معین ). رجوع به ترکیب شسته رفته شود.
- || آماده و مهیا. (فرهنگ فارسی معین ).
- شسته و روفته ؛ شسته و رفته . شسته رفته . (یادداشت مؤلف ). رجوع به ترکیب «شسته رفته » و «شسته و رفته » شود.
|| پاکیزه و آراسته و آماده . (ناظم الاطباء).
- شسته گفتگو ؛ گفتگوی صاف و بلاغت آمیز. (آنندراج ). مکالمه ٔ صاف و بی غش . (ناظم الاطباء).
|| پاک . بی آلایش . پاکدامن و پاکیزه :
چو آلوده ای بینی آلوده ای
ولیکن سوی شستگان شسته ای .
سر و تن بشستند و دل شسته بود
که دشمن به بند گران بسته بود.
|| تصفیه شده : مس سوخته و شسته . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). ارزیز سوخته و شسته . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). گوشت خربزه و اسفیداج شسته و مرداسنگ و قیمولیا وسرکه ضمادی قوی است . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). || بی آهار: اطلس شسته ؛ قسمی اطلس بی آهار و نرم . (یادداشت مؤلف ). || (اِ) دستمال و روپاک و رومال . (ناظم الاطباء). دستارچه . (فرهنگ فارسی معین ).روپاک و دستارچه که معرب آن شستجه است . (برهان ) (ازانجمن آرا) (از آنندراج ).
دهان دارد چو یک پسته
لبان دارد به می شسته
جهان بر من چنین بسته
بدان پسته دهان دارد.
پس حسویی باید ساخت از کرنج شسته . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). بگیرند چلغوزه ٔ پاک کرده ده درمسنگ ... حلبه ٔ شسته و تخم کتان ... از هریکی پنج درمسنگ . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). آرد جو به حریر بیخته و شسته . (ذخیره خوارزمشاهی ).
- دست شسته بخون ؛ سخت جنگجو. کشنده ٔ دشمن :
سپاهی برآمد ز زابل برون
چو شیران همه دست شسته بخون .
- روی شسته ؛ پاکیزه روی :
دگر روز کاین روی شسته ترنج
چو ریحانیان سر برون زد ز کنج .
- || صرف نظر کرده :
به آیین عروسی شوی جسته
وز آیین عروسی روی شسته .
- شسته رو ؛ شسته عذار. (آنندراج ) :
خرمنی گل ولی به قامت سرو
شسته رویی ولی به خون تذرو.
شسته رویان چو روی گل شستند
چون سمن بر پرند گل رستند.
رجوع به ترکیب شسته عذار شود.
- شسته عذار ؛ کنایه از صاف و ساده روی . (آنندراج ) :
آن را که ز کیفیت دیدار خبر یافت
هر شسته عذاری به نظر عالم آبست .
- شسته کرباس ؛ ظاهراً کرباسی که برای آب رفتن پیش از دوختن آن را می شویند :
شسته کرباس که پرداخته درمی پیچند
کاغذی دان که ز قرطاس بپیچد طومار.
- ناشسته روی ؛ که روی خود را نشسته باشد. نامسلمان که وضو نگیرد :
مغان تبه رای ناشسته روی
به دیر آمدنداز در و دشت و کوی .
- امثال :
فلان نَشُسته پاک است . (یادداشت مؤلف ).
|| پاک شده . طاهر. مطهر. تطهیرشده . خالی شده . (از یادداشت مؤلف ).
- شسته دست ؛ دست شسته . دست پاک شده :
دست از طمع بشویم پاک آنگهی
آن شسته دست بر سرکیوان کنم .
- شسته رفتگی ؛ پاک و پاکیزگی : بدین شسته رفتگی . (یادداشت مؤلف ). رجوع به ترکیب «شسته و رفته » و «شسته رفته » شود.
- شسته رفته ؛ شسته و رفته . پاک و پاکیزه . (یادداشت مؤلف ). رجوع به ترکیب شسته و رفته شود.
- شسته شدن ؛ پاک شدن . (ناظم الاطباء).
- شسته مغز از خرد ؛ که عقل و خرد از وی دور شده باشد :
بدو گفت کای شسته مغز از خرد
به پرگوهران این کی اندر خورد.
- شسته و رُفته ؛ در تداول عامیانه ، پاک و پاکیزه . (از فرهنگ فارسی معین ). رجوع به ترکیب شسته رفته شود.
- || آماده و مهیا. (فرهنگ فارسی معین ).
- شسته و روفته ؛ شسته و رفته . شسته رفته . (یادداشت مؤلف ). رجوع به ترکیب «شسته رفته » و «شسته و رفته » شود.
|| پاکیزه و آراسته و آماده . (ناظم الاطباء).
- شسته گفتگو ؛ گفتگوی صاف و بلاغت آمیز. (آنندراج ). مکالمه ٔ صاف و بی غش . (ناظم الاطباء).
|| پاک . بی آلایش . پاکدامن و پاکیزه :
چو آلوده ای بینی آلوده ای
ولیکن سوی شستگان شسته ای .
سر و تن بشستند و دل شسته بود
که دشمن به بند گران بسته بود.
|| تصفیه شده : مس سوخته و شسته . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). ارزیز سوخته و شسته . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). گوشت خربزه و اسفیداج شسته و مرداسنگ و قیمولیا وسرکه ضمادی قوی است . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). || بی آهار: اطلس شسته ؛ قسمی اطلس بی آهار و نرم . (یادداشت مؤلف ). || (اِ) دستمال و روپاک و رومال . (ناظم الاطباء). دستارچه . (فرهنگ فارسی معین ).روپاک و دستارچه که معرب آن شستجه است . (برهان ) (ازانجمن آرا) (از آنندراج ).