حیوان
لغت‌نامه دهخدا
حیوان .[ ح َی ْ ] (از ع ، اِمص ) در تداول فارسی بسکون یاء تلفظ میشود و در اصل بفتح یاء است . زندگی و زندگانی .
- آب حیوان ؛ آب زندگانی :
سکندر ندید آب حیوان و من
همی بینم اینک بجام تو در.
ای که در بند آب حیوانی
کوزه بگذار تا خزف باشد.
بسر وقتشان خلق کی ره برند
که چون آب حیوان بظلمت درند.
سهل باشد صعوبت ظلمات
گر به دست آید آب حیوانم .
اگر تو آب و گلی همچنانکه سایر خلق
گل بهشت مخمر به آب حیوانی .
- آب حیوان گوار :
بیا ساقی آن آب حیوان گوار
بدولت سرای سکندر سپار.
- آب حیوان گهر ؛ که جوهر آن حیوان است :
شگفتی نشد کاب حیوان گهر
کند ماهی مرده را جانور.
- چشمه ٔ حیوان ؛ آب حیوان :
مرغزاری کاندر آن یک ره گذر باشد ترا
چشمه ٔ حیوان شود هر چشمه ای زآن مرغزار.
آبش همه از کوثر و از چشمه ٔ حیوان
خاکش همه از عنبر و کافور عجین است .
تشنه ٔ سوخته بر چشمه ٔ حیوان چو رسد
تو مپندار که از پیل دمان اندیشد.
خار در پای و گل از دور بحسرت دیدن
تشنه بازآمدن از چشمه ٔ حیوان تا چند.
|| (اِ) جانور. حَیَوان جاندار. از موالید ثلاث رجوع به حیوان شود.
- حیوان بحری ؛ که در آب زندگی کند. آب زی .
- حیوان بری ؛ که در خشکی زندگی کند. خشکی زی .
- حیوان خور ؛ خورنده ٔ حیوانات . گوشتخوار :
هر آنکس کز آن آب حیوان خورد
ز حیوان خوران جهان جان برد.
- حیوان داری ؛ نگاهداری حیوانات .
- حیوان دوپا ؛ کنایه از آدمی است .
- حیوان دوست ؛ دوست دارنده ٔ حیوانات .
- حیوان دوستی ؛ محبت و علاقه به حیوانات و جانوران .
- حیوان شناس ؛ عالم به خواص و مضار و منافع حیوانات .
- حیوان شناسی ؛ علمی است که در آن از خواص حیوانات و مضار و منافع آنها بحث میکند.
- آب حیوان ؛ آب زندگانی :
سکندر ندید آب حیوان و من
همی بینم اینک بجام تو در.
ای که در بند آب حیوانی
کوزه بگذار تا خزف باشد.
بسر وقتشان خلق کی ره برند
که چون آب حیوان بظلمت درند.
سهل باشد صعوبت ظلمات
گر به دست آید آب حیوانم .
اگر تو آب و گلی همچنانکه سایر خلق
گل بهشت مخمر به آب حیوانی .
- آب حیوان گوار :
بیا ساقی آن آب حیوان گوار
بدولت سرای سکندر سپار.
- آب حیوان گهر ؛ که جوهر آن حیوان است :
شگفتی نشد کاب حیوان گهر
کند ماهی مرده را جانور.
- چشمه ٔ حیوان ؛ آب حیوان :
مرغزاری کاندر آن یک ره گذر باشد ترا
چشمه ٔ حیوان شود هر چشمه ای زآن مرغزار.
آبش همه از کوثر و از چشمه ٔ حیوان
خاکش همه از عنبر و کافور عجین است .
تشنه ٔ سوخته بر چشمه ٔ حیوان چو رسد
تو مپندار که از پیل دمان اندیشد.
خار در پای و گل از دور بحسرت دیدن
تشنه بازآمدن از چشمه ٔ حیوان تا چند.
|| (اِ) جانور. حَیَوان جاندار. از موالید ثلاث رجوع به حیوان شود.
- حیوان بحری ؛ که در آب زندگی کند. آب زی .
- حیوان بری ؛ که در خشکی زندگی کند. خشکی زی .
- حیوان خور ؛ خورنده ٔ حیوانات . گوشتخوار :
هر آنکس کز آن آب حیوان خورد
ز حیوان خوران جهان جان برد.
- حیوان داری ؛ نگاهداری حیوانات .
- حیوان دوپا ؛ کنایه از آدمی است .
- حیوان دوست ؛ دوست دارنده ٔ حیوانات .
- حیوان دوستی ؛ محبت و علاقه به حیوانات و جانوران .
- حیوان شناس ؛ عالم به خواص و مضار و منافع حیوانات .
- حیوان شناسی ؛ علمی است که در آن از خواص حیوانات و مضار و منافع آنها بحث میکند.