حبیش
لغتنامه دهخدا
حبیش . [ ح ُ ب َ ] (اِخ ) أعسم بن الحسن دمشقی نصرانی طبیب . او خواهرزاده وتلمیذ حنین بن اسحاق یکی از نقله و مترجمین کتب سریانی به عربی در دوره ٔ خلافت مأمون عباسی است . حنین اورا به خوبی ترجمه وصف میکرد و از منقولات وی خوشنودی مینمود و او از جمله ٔ برکشیدگان بنوالمنجم است و این خاندان او را مرفه میداشتند و به نقل تشویق و تحریص میکردند و محمدبن اسحاق الندیم در فهرست گوید:
از خوشبختیهای حنین یکی این است که آنچه را حبیش بن الحسن الاعسم و عیسی بن یحیی و جز آنان نقل کرده اند همگی به حنین منسوب شده است و ما چون به فهرست کتب جالینوس که حنین ترجمه کرده مراجعه می کنیم می بینیم که منقولات حنین اکثر به سریانی بوده و گاهی نیز بعض نقلهای عربی دیگران را اصلاح یا تصفح کرده است -انتهی .
و او راست : ترجمه ٔ مقاله ٔ اولی ازاسماء الطبیه ٔ جالینوس و اصل آن پنج مقاله بوده است آنچه را که ما یافتیم منقول به عربی مقاله ٔ اولی است به ترجمه ٔ حبیش اعسم .
تفسیر کتاب الماء و الهواء جالینوس که ترجمه آن از حنین است اصل آن سه مقاله بوده است و حنین دو مقاله ٔ آن را به عربی ترجمه کرده و حبیش بن حسن تفسیر کرده است . نقل کتاب تشریح حیوان میت جالینوس ، یک مقاله . نقل کتاب حیوان حی ّ جالینوس ، دو مقاله . نقل کتاب علم بقراط به تشریح از جالینوس ، پنج مقاله . نقل کتاب علم ارسطوطالیس به تشریح از جالینوس ، سه مقاله . نقل کتاب تشریح رحم جالینوس ، یک مقاله . نقل کتاب الحاجة الی النبض جالینوس ، یک مقالة . نقل کتاب الحرکةالمجهولة لجالینوس ، یک مقاله . کتاب آراء بقراط و افلاطون جالینوس ، ده مقاله . نقل کتاب منافع الاعضاء جالینوس ، نقل حبیش به عربی و اصلاح حنین ، هفده مقاله . نقل کتاب الکیموس جالینوس به عربی ، یک مقالة. نقل کتاب ترکیب الادویة جالینوس ، یک مقاله . نقل کتاب الریاضة بالکرةالصغیره ٔ جالینوس ، یک مقالة . نقل کتاب الحث علی تعلم الطب جالینوس . . نقل کتاب الاخلاق جالینوس ، چهار مقاله . نقل کتاب فی ان ّ قوی النفس تابعة لمزاج البدن از جالینوس ، یک مقالة . و ابن البیطار در مفردات من جمله در کلمه ٔ سکبینج از او روایت می آورد. و کتاب الزیادة فی مسائل حنین . (ابن الندیم ). و آن ترتیب و تتمیم کتاب «المسایل » از حنین بن اسحاق است . و کتاب اصلاح الادویة المسهلة و کتاب الادویة المفردة و کتاب الاغذیة و کتاب فی الاستسقاء و مقالة فی النبض علی جهة التقسیم . و نیز او راست : ترجمه ٔ تفسیر جالینوس از کتاب عهد بقراط به عربی . ترجمه ٔ تفسیر جالینوس از کتاب الماء و الهواء بقراط. ترجمه ٔ کتاب الحشایش دیسقوریدس را نیز بدو منسوب کرده اند و بعضی گفته اند از حنین است . و از کتب شانزده گانه ٔ جالینوس کتاب تعرف علل الاعضاء الباطنه . کتاب النبض الکبیر. کتاب تدبیر الاصحاء. کتاب حیلةالبرء را نقل کرده است . از کتب جالینوس غیر تصانیف شانزده گانه ، نقل کتاب التشریح الکبیر و اختلاف التشریح و تشریح الحیوان المیت و تشریح الحیوان الحی . و کتاب فی علم بقراط بالتشریح و کتاب علم ارسطوطالیس بالتشریح وکتاب تشریح الرحم و کتاب الحاجة الی النبض و کتاب العادات و کتاب آراء بقراط و فلاطن و کتاب منافع الاعضاء و کتاب خصب البدن . و کتاب المنی . و کتاب الکیموس وکتاب ترکیب الادویة و کتاب الریاضة بالکرة الصغیرة. و کتاب الریاضة بالکرة الکبیرة. و کتاب الحث علی تعلم الطب و کتاب الاخلاق و کتاب انتفاع الاخیار باعدائهم و کتاب فی ان قوی النفس تابعة لمزاج البدن و کتاب المدخل الی المنطق .
از خوشبختیهای حنین یکی این است که آنچه را حبیش بن الحسن الاعسم و عیسی بن یحیی و جز آنان نقل کرده اند همگی به حنین منسوب شده است و ما چون به فهرست کتب جالینوس که حنین ترجمه کرده مراجعه می کنیم می بینیم که منقولات حنین اکثر به سریانی بوده و گاهی نیز بعض نقلهای عربی دیگران را اصلاح یا تصفح کرده است -انتهی .
و او راست : ترجمه ٔ مقاله ٔ اولی ازاسماء الطبیه ٔ جالینوس و اصل آن پنج مقاله بوده است آنچه را که ما یافتیم منقول به عربی مقاله ٔ اولی است به ترجمه ٔ حبیش اعسم .
تفسیر کتاب الماء و الهواء جالینوس که ترجمه آن از حنین است اصل آن سه مقاله بوده است و حنین دو مقاله ٔ آن را به عربی ترجمه کرده و حبیش بن حسن تفسیر کرده است . نقل کتاب تشریح حیوان میت جالینوس ، یک مقاله . نقل کتاب حیوان حی ّ جالینوس ، دو مقاله . نقل کتاب علم بقراط به تشریح از جالینوس ، پنج مقاله . نقل کتاب علم ارسطوطالیس به تشریح از جالینوس ، سه مقاله . نقل کتاب تشریح رحم جالینوس ، یک مقاله . نقل کتاب الحاجة الی النبض جالینوس ، یک مقالة . نقل کتاب الحرکةالمجهولة لجالینوس ، یک مقاله . کتاب آراء بقراط و افلاطون جالینوس ، ده مقاله . نقل کتاب منافع الاعضاء جالینوس ، نقل حبیش به عربی و اصلاح حنین ، هفده مقاله . نقل کتاب الکیموس جالینوس به عربی ، یک مقالة. نقل کتاب ترکیب الادویة جالینوس ، یک مقاله . نقل کتاب الریاضة بالکرةالصغیره ٔ جالینوس ، یک مقالة . نقل کتاب الحث علی تعلم الطب جالینوس . . نقل کتاب الاخلاق جالینوس ، چهار مقاله . نقل کتاب فی ان ّ قوی النفس تابعة لمزاج البدن از جالینوس ، یک مقالة . و ابن البیطار در مفردات من جمله در کلمه ٔ سکبینج از او روایت می آورد. و کتاب الزیادة فی مسائل حنین . (ابن الندیم ). و آن ترتیب و تتمیم کتاب «المسایل » از حنین بن اسحاق است . و کتاب اصلاح الادویة المسهلة و کتاب الادویة المفردة و کتاب الاغذیة و کتاب فی الاستسقاء و مقالة فی النبض علی جهة التقسیم . و نیز او راست : ترجمه ٔ تفسیر جالینوس از کتاب عهد بقراط به عربی . ترجمه ٔ تفسیر جالینوس از کتاب الماء و الهواء بقراط. ترجمه ٔ کتاب الحشایش دیسقوریدس را نیز بدو منسوب کرده اند و بعضی گفته اند از حنین است . و از کتب شانزده گانه ٔ جالینوس کتاب تعرف علل الاعضاء الباطنه . کتاب النبض الکبیر. کتاب تدبیر الاصحاء. کتاب حیلةالبرء را نقل کرده است . از کتب جالینوس غیر تصانیف شانزده گانه ، نقل کتاب التشریح الکبیر و اختلاف التشریح و تشریح الحیوان المیت و تشریح الحیوان الحی . و کتاب فی علم بقراط بالتشریح و کتاب علم ارسطوطالیس بالتشریح وکتاب تشریح الرحم و کتاب الحاجة الی النبض و کتاب العادات و کتاب آراء بقراط و فلاطن و کتاب منافع الاعضاء و کتاب خصب البدن . و کتاب المنی . و کتاب الکیموس وکتاب ترکیب الادویة و کتاب الریاضة بالکرة الصغیرة. و کتاب الریاضة بالکرة الکبیرة. و کتاب الحث علی تعلم الطب و کتاب الاخلاق و کتاب انتفاع الاخیار باعدائهم و کتاب فی ان قوی النفس تابعة لمزاج البدن و کتاب المدخل الی المنطق .