جام جم
لغت‌نامه دهخدا
جام جم . [ م ِ ج َ ] (اِخ ) پیاله ٔ جمشید که ساخته ٔ حکما بود. از هفت فلک در او معاینه و مشاهده کردی . (شرفنامه ٔ منیری ). پیاله ٔ جم و پیاله یا آئینه ٔ سلیمان و یا اسکندر که همه ٔ عالم در آن بنا بر افسانه نموده میشد. (ناظم الاطباء). جام جمشید. جام جهان آرا. جام جهان نما. جام جهان بین . جام کیخسرو. جام گیتی نما. جام عالم بین . و رجوع به جام جهان نما شود.
جام جم یا جام جهان نما در شاهنامه منسوب به جمشید نیست بلکه فردوسی آن را به کیخسرو نسبت کرده است :
تاکی زکاس ذویزن گاهی عسل گاهی لبن
می کش بسان تهمتن اندر عجم از جام جم .
جام جم خاص تست خاقانی
دردی دهر دلگسل چه خوری ؟
زان جام جم که تا خط بغداد داشتی
بیش از هزار دجله مزیدم بصبحگاه .
گر چه خرد در خطا است بر خط می دار سر
تا خط بغداد ده دجله صفت جام جم .
عمر جام جم است کایّامش
بشکند خرد پس ببندد خوار.
آن جام جم پرورد کو، آن شاهدرخ زرد کو
آن عیسی هر دردکو، تریاق بیمار آمده .
ما بمستی جام جم برداشتیم .
سخن میرفت دوش از لوح محفوظ
نگه کردم چو جام جم نباشد.
بسعی ای آهنین دل مدتی باری بکش کآهن
بسعی آئینه ٔ گیتی نماو جام جم گردد.
روان تشنه ٔ ما را بجرعه ای دریاب
چو میدهند زلال خضر ز جام جمت .
سالها دل طلب جام جم از ما میکرد
آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا میکرد.
حافظ مرید جام جم است ای صبا برو
وز بنده بندگی برسان شیخ جام را .
دلی که غیب نمایست و جام جم دارد
ز خاتمی که دمی گم شود چه غم دارد.
جام جم آئینه دار کاسه ٔ زانوی ماست
ما چو طفلان هر طرف بهر تماشا میرویم .
جهان ای برادر چو جام جم است
نماینده ٔ سیرت مردم است .
|| کنایه از دهان :
بطاق دو ابرو برآورده خم
گره بسته بر خنده ٔ جام جم .
|| جام شراب . (مزدیسنا).
جام جم یا جام جهان نما در شاهنامه منسوب به جمشید نیست بلکه فردوسی آن را به کیخسرو نسبت کرده است :
تاکی زکاس ذویزن گاهی عسل گاهی لبن
می کش بسان تهمتن اندر عجم از جام جم .
جام جم خاص تست خاقانی
دردی دهر دلگسل چه خوری ؟
زان جام جم که تا خط بغداد داشتی
بیش از هزار دجله مزیدم بصبحگاه .
گر چه خرد در خطا است بر خط می دار سر
تا خط بغداد ده دجله صفت جام جم .
عمر جام جم است کایّامش
بشکند خرد پس ببندد خوار.
آن جام جم پرورد کو، آن شاهدرخ زرد کو
آن عیسی هر دردکو، تریاق بیمار آمده .
ما بمستی جام جم برداشتیم .
سخن میرفت دوش از لوح محفوظ
نگه کردم چو جام جم نباشد.
بسعی ای آهنین دل مدتی باری بکش کآهن
بسعی آئینه ٔ گیتی نماو جام جم گردد.
روان تشنه ٔ ما را بجرعه ای دریاب
چو میدهند زلال خضر ز جام جمت .
سالها دل طلب جام جم از ما میکرد
آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا میکرد.
حافظ مرید جام جم است ای صبا برو
وز بنده بندگی برسان شیخ جام را .
دلی که غیب نمایست و جام جم دارد
ز خاتمی که دمی گم شود چه غم دارد.
جام جم آئینه دار کاسه ٔ زانوی ماست
ما چو طفلان هر طرف بهر تماشا میرویم .
جهان ای برادر چو جام جم است
نماینده ٔ سیرت مردم است .
|| کنایه از دهان :
بطاق دو ابرو برآورده خم
گره بسته بر خنده ٔ جام جم .
|| جام شراب . (مزدیسنا).