اعجمی
لغت‌نامه دهخدا
اعجمی . [ اَ ج َ می ی ] (ع ص نسبی ، اِ) یکی ِ اَعجَم . (منتهی الارب ). یک تن اعجم . یک اعجم . (یادداشت بخط مؤلف ). || گنگ . ناتوان از سخن گفتن بزبانی بیگانه نسبت به زبان موضوعی :
نشنود نغمه ی ْ پری را آدمی
کو بود زاسرار پریان اعجمی .
چون ز حس بیرون نیاید آدمی
باشد از تصویر غیبی اعجمی .
|| منسوب به عجم . خلاف عربی . (از اقرب الموارد). ایرانی . فارسی . هرکس غیر از عرب . (ناظم الاطباء). آنکه تازی زبان نباشد. (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی ) (آنندراج ) : و لو جعلناه قرآناً اعجمیاً ؛ ای منسوباً الیهم بلسانهم . (ناظم الاطباء).
میرود سباح ساکن چون عمد
اعجمی زد دست و پا و غرق شد.
اعجمی چون گشته ای اندر قضا
می گریزانی ز داور مال را.
|| آنکه تجاهل کند. کسی که خود را بنادانی میزند و در فارسی با کردن و ساختن بکار میرود : و عجب تر آنکه میدانی و خود را اعجمی میسازی و کیفیت حال از من میپرسی . (ترجمه ٔ اعثم کوفی ).
خویشتن را اعجمی کرد آن نگار
گفت ای شیخ از چه گشتی بی قرار.
ما هم از وی اعجمی سازیم خویش
پاسخش آریم چون بیگانه پیش .
من شما را خود ندیدم ای دو یار
اعجمی سازید خود را زاعتذار.
|| مراد از نادان و غیرفصیح . (از شرح تحفةالعراقین از غیاث اللغات ) (آنندراج ). بی زبان . گنگ . لال . زبان ندان . ناتوان از بیان و جز آن . || بی سررشته . ناوارد. بیگانه نسبت به چیزی :
دیلم تازی میان اوست من از چشم و سر
هندوک اعجمی بنده ٔ فرمان او.
- اعجمی تن ؛ که تن اعجمی دارد :
تیغ سنان گفت که ما اعجمی تنیم
در معرکه زبان ظفر ترجمان ماست .
- اعجمی زاد ؛ زاده ٔ عجم .اعجمی زاده .
- اعجمی زاده ؛ آنکه از نژاد عرب نباشد، یا کسی که از نژاد ایرانی باشد.
- اعجمی زبان ؛ آنکه سخن فصیح نتواند گفت . آنکه بزبان غیر عرب سخن گوید و آنکه بزبان غیر عربی متکلم باشد :
آنت مفسر ظفرخاطب اعجمی زبان
زاعجمیان عجب بود خاطبی و مفسری .
- اعجمی سار ؛ اعجمی زاد. رجوع به این کلمه شود.
- اعجمی صفت ؛ که صفت عجمان داشته باشد :
بربط اعجمی صفت هشت زبانش در دهن
از سر زخمه ترجمان کرده به تازی و دری .
- اعجمی نسب ؛ اعجمی زاد. اعجمی نژاد.
نشنود نغمه ی ْ پری را آدمی
کو بود زاسرار پریان اعجمی .
چون ز حس بیرون نیاید آدمی
باشد از تصویر غیبی اعجمی .
|| منسوب به عجم . خلاف عربی . (از اقرب الموارد). ایرانی . فارسی . هرکس غیر از عرب . (ناظم الاطباء). آنکه تازی زبان نباشد. (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی ) (آنندراج ) : و لو جعلناه قرآناً اعجمیاً ؛ ای منسوباً الیهم بلسانهم . (ناظم الاطباء).
میرود سباح ساکن چون عمد
اعجمی زد دست و پا و غرق شد.
اعجمی چون گشته ای اندر قضا
می گریزانی ز داور مال را.
|| آنکه تجاهل کند. کسی که خود را بنادانی میزند و در فارسی با کردن و ساختن بکار میرود : و عجب تر آنکه میدانی و خود را اعجمی میسازی و کیفیت حال از من میپرسی . (ترجمه ٔ اعثم کوفی ).
خویشتن را اعجمی کرد آن نگار
گفت ای شیخ از چه گشتی بی قرار.
ما هم از وی اعجمی سازیم خویش
پاسخش آریم چون بیگانه پیش .
من شما را خود ندیدم ای دو یار
اعجمی سازید خود را زاعتذار.
|| مراد از نادان و غیرفصیح . (از شرح تحفةالعراقین از غیاث اللغات ) (آنندراج ). بی زبان . گنگ . لال . زبان ندان . ناتوان از بیان و جز آن . || بی سررشته . ناوارد. بیگانه نسبت به چیزی :
دیلم تازی میان اوست من از چشم و سر
هندوک اعجمی بنده ٔ فرمان او.
- اعجمی تن ؛ که تن اعجمی دارد :
تیغ سنان گفت که ما اعجمی تنیم
در معرکه زبان ظفر ترجمان ماست .
- اعجمی زاد ؛ زاده ٔ عجم .اعجمی زاده .
- اعجمی زاده ؛ آنکه از نژاد عرب نباشد، یا کسی که از نژاد ایرانی باشد.
- اعجمی زبان ؛ آنکه سخن فصیح نتواند گفت . آنکه بزبان غیر عرب سخن گوید و آنکه بزبان غیر عربی متکلم باشد :
آنت مفسر ظفرخاطب اعجمی زبان
زاعجمیان عجب بود خاطبی و مفسری .
- اعجمی سار ؛ اعجمی زاد. رجوع به این کلمه شود.
- اعجمی صفت ؛ که صفت عجمان داشته باشد :
بربط اعجمی صفت هشت زبانش در دهن
از سر زخمه ترجمان کرده به تازی و دری .
- اعجمی نسب ؛ اعجمی زاد. اعجمی نژاد.