فروز
لغت‌نامه دهخدا
فروز. [ ف ُ ] (اِ) تابش و روشنی و فروغ آفتاب و غیره . (برهان ) :
زمان خواست زو نامور هفت روز
برفت آنکه بودش ز دانش فروز.
- پرفروز ؛ پرتابش . بسیار روشن :
عالم از سر زنده گشت و پرفروز
ای عجب آنروز روز،امروز روز.
|| (نف ) مخفف فروزنده . تابنده . روشن کننده . در این معنی همواره بصورت ترکیب و مزید مؤخر آید:
- دل فروز ؛ آنکه دل را روشن کند و شادی بخش باشد. محبوب :
گرستن گرفت از سر صدق و سوز
که ای یار جان پرور و دلفروز.
پس از گریه مرد پراکنده روز
بخندید کای مامک دلفروز.
- رامش فروز ؛ رامش بخش . شادی بخش . آنچه آرامش آورد از آواز و جز آن :
مگر کز یک آواز رامش فروز
مر از بن شب محنت آری بروز.
- شب فروز ؛ شب تاب . آنچه شب را روشن کند :
یکی گفتش ای کرمک شب فروز
چه بودت که بیرون نیایی بروز؟
- گلشن فروز ؛ آنچه یا آنکه باغ و گلستان را روشنی و زیبایی بخشد و بیاراید. گلشن آرای :
ز گرما شبی رفت و روزی رسید
گلی رفت و گلشن فروزی رسید.
- گیتی فروز ؛ روشنی بخش جهان . آنکه جهان را روشنی دهد. جهان فروز. جهان افروز. جهان تاب :
به آتش تن و جان خود را مسوز
مکن تیره این تاج گیتی فروز.
نشسته جهاندار گیتی فروز
بفیروزی آورده شب را بروز.
شب از بهر آسایش توست و روز
مه روشن و مهر گیتی فروز.
نور گیتی فروز چشمه ٔ هور
زشت باشد بچشم موشک کور.
- لشکرفروز ؛ لشکرآرای . که موجب فخر و سربلندی لشکر بود :
دو جنگ گران کرده شد در سه روز
چهارم ، سیاوخش لشکرفروز.
- مجلس فروز ؛ مجلس آرای . روشنی بخش مجلس :
مرا کاین سخنهاست مجلس فروز
چو آتش در او روشنائی و سوز.
- مجلس فروزی ؛ روشن کردن مجلس :
به مجلس فروزی دلم خوش بود
که چون شمع بر فرقم آتش بود.
|| شعله ورسازنده و افروزنده .
- آتش فروز ؛ کسی که آتش افروزد. آنکه آتش را شعله ور سازد :
می ناب خوردند تا نیمروز
چو می در ولایت شد آتش فروز.
|| (اِ) (اصطلاح دستور) صفت . مقابل موصوف . (برهان ). فروزه . از دساتیر است . (حاشیه ٔ برهان چ معین ). رجوع به فروزه شود.
زمان خواست زو نامور هفت روز
برفت آنکه بودش ز دانش فروز.
فردوسی .
- پرفروز ؛ پرتابش . بسیار روشن :
عالم از سر زنده گشت و پرفروز
ای عجب آنروز روز،امروز روز.
مولوی .
|| (نف ) مخفف فروزنده . تابنده . روشن کننده . در این معنی همواره بصورت ترکیب و مزید مؤخر آید:
- دل فروز ؛ آنکه دل را روشن کند و شادی بخش باشد. محبوب :
گرستن گرفت از سر صدق و سوز
که ای یار جان پرور و دلفروز.
سعدی .
پس از گریه مرد پراکنده روز
بخندید کای مامک دلفروز.
سعدی (بوستان ص 110).
- رامش فروز ؛ رامش بخش . شادی بخش . آنچه آرامش آورد از آواز و جز آن :
مگر کز یک آواز رامش فروز
مر از بن شب محنت آری بروز.
نظامی .
- شب فروز ؛ شب تاب . آنچه شب را روشن کند :
یکی گفتش ای کرمک شب فروز
چه بودت که بیرون نیایی بروز؟
سعدی .
- گلشن فروز ؛ آنچه یا آنکه باغ و گلستان را روشنی و زیبایی بخشد و بیاراید. گلشن آرای :
ز گرما شبی رفت و روزی رسید
گلی رفت و گلشن فروزی رسید.
نظامی .
- گیتی فروز ؛ روشنی بخش جهان . آنکه جهان را روشنی دهد. جهان فروز. جهان افروز. جهان تاب :
به آتش تن و جان خود را مسوز
مکن تیره این تاج گیتی فروز.
نظامی .
نشسته جهاندار گیتی فروز
بفیروزی آورده شب را بروز.
نظامی .
شب از بهر آسایش توست و روز
مه روشن و مهر گیتی فروز.
سعدی .
نور گیتی فروز چشمه ٔ هور
زشت باشد بچشم موشک کور.
سعدی .
- لشکرفروز ؛ لشکرآرای . که موجب فخر و سربلندی لشکر بود :
دو جنگ گران کرده شد در سه روز
چهارم ، سیاوخش لشکرفروز.
فردوسی .
- مجلس فروز ؛ مجلس آرای . روشنی بخش مجلس :
مرا کاین سخنهاست مجلس فروز
چو آتش در او روشنائی و سوز.
سعدی .
- مجلس فروزی ؛ روشن کردن مجلس :
به مجلس فروزی دلم خوش بود
که چون شمع بر فرقم آتش بود.
نظامی .
|| شعله ورسازنده و افروزنده .
- آتش فروز ؛ کسی که آتش افروزد. آنکه آتش را شعله ور سازد :
می ناب خوردند تا نیمروز
چو می در ولایت شد آتش فروز.
نظامی .
|| (اِ) (اصطلاح دستور) صفت . مقابل موصوف . (برهان ). فروزه . از دساتیر است . (حاشیه ٔ برهان چ معین ). رجوع به فروزه شود.
