طرطوشی

طرطوشی . [ طُ ] (اِخ )محمدبن الولیدبن محمد القرشی الفهری ، کنیتش ابوبکر،معروف به طرطوشی و نیز مشهور به ابن ابی رندقه . وی ادیبی است از فقهای حفاظ. نشو و نمای وی در طرطوشه (واقع در شرق اندلس ) بود و در آن شهر فقه آموخت ، سپس بسوی عراق ، مصر، فلسطین و لبنان سفری کرد و در اسکندریه سکونت گزید و چندان در آن شهر مشغول تدریس گردید تا عمرش سر آمد. مردی زاهد بود و به هیچ چیز دنیا دلبستگی نداشت . از کتب او یکی سراج الملوک است که چاپ شده است . دیگر تعلیقه ای است در خلافیات محتوی بر پنج جزء. دیگر کتابی که به روش احیاءالعلوم غزالی نوشته . دو کتاب دیگر یکی بنام برالوالدین و دیگری بنام الفتن نیز به وی نسبت داده اند. (اعلام زرکلی ج 3 ص 999).
حاجی خلیفه درباره ٔ سراج الملوک وی آرد:
این کتاب در مواعظ و اندرزهایی است که از سیر پیمبران و آثار اولیاء و پندهای دانشمندان و حِکم حکماء ونوادر خلفاء گرد آورده و به زیباترین ترتیب آن را به رشته ٔ تألیف آورده است ، به نحوی که پس از پایان یافتن آن هر پادشاهی که وصف آن بشنید فرمان داد تا ازآن نسخه بردارند و هر وزیری که از وجود آن آگاه شد،نسخه ای از آن را با خود همراه میداشت و در دیباچه ٔ کتاب امیر ابوعبداﷲ اموی را یادآور شده است و این کتاب محتوی بر شصت وچهار باب میباشد. (کشف الظنون ). و صاحب معجم المطبوعات گوید: کتاب مذکور نوبتی بسال 1289هَ . ق . در مطبعه ٔ بولاق مصر و نوبتی در مطبعه ٔ وطنیه به اسکندریه بسال 1299 هَ . ق . و به حاشیه ٔ آن نیزالتبر المسبوک فی نصیحةالملوک تصنیف غزالی و نوبتی هم در حاشیه ٔ مقدمه ٔ ابن خلدون بسال 1306 هَ . ق . و هم بسال 1319 در مطبعه ٔ خیریه ٔ مصر به طبع رسیده است . (معجم المطبوعات ج 2 ستون 1239). و رجوع به ابن ابی رندقه و محمدبن الولید و عیون الانباء ج 2 ص 143 و تاریخ الخلفا ص 289 و شدالازار ص 252 و فهرست غزالی نامه و وفیات الاعیان ج 2 صص 53 - 54 شود.