توی
لغت‌نامه دهخدا
توی . (اِ) به معنی اندرون باشد مطلقاً اعم از اندرون خانه و اندرون دهان و بینی و امثال آن . (برهان ). به معنی اندرون باشد و توی دهن و توی خانه ؛ اندرون دهن و اندرون خانه . (فرهنگ جهانگیری ) (از فرهنگ رشیدی ) (از آنندراج ). اندرون . (انجمن آرا). اندرون و در میان و درون . (ناظم الاطباء) : درودی که از توی آن بوی اخلاص به مشام مشتاقان قدس رسد. (رشیدی ). رجوع به تو شود. || لای و ته را نیز گویند همچو دوتوی و سه توی و دولای و سه لای . (برهان ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). تو و تاه و لای باشد. (فرهنگ جهانگیری ). به معنی ته و لای ، چنانکه گویند دوتوی و دولای و توی بر توی و تو به تو. (فرهنگ رشیدی ). خم . پیچ . لا. نورد. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
فلکها را هشت گویند یک بر دیگر پیچیده همچون پیچیدن تویهای پیاز. (التفهیم از یادداشت ایضاً).
آن زلف سرافکنده بدان عارض خرم
از بهر چه آراست بدان توی و بدان خم .
هرچند همی مالد خمش نشودراست
هرچند همی شورد تویش نشود کم .
رجوع به تو و توه و ته شود.
- یک توی پیراهن ؛ به معنی یک پیراهن . (آنندراج ) :
قبا پوشید و هوشم برد اگر خود خواهدم کشتن
چرا یکبار با یک توی پیراهن نمی آید.
|| با ثانی مجهول جشن و مهمانی باشد. (برهان ). جشن ومیزبانی را خوانند. (فرهنگ جهانگیری ). جشن و میزبانی و ظاهراً بدین معنی زبان مغول است و طوی به «طای » حطی دیده شده است . (فرهنگ رشیدی ). به معنی شادی متأخرین به «طا» نویسند. (آنندراج ). جهانگیری به معنی جشن و عروسی آورده آن خطاست زیرا که پارسی نیست ترکی است و با «طاء» مؤلف است . (انجمن آرا). جشن و عید ومهمانی و ضیافت . (ناظم الاطباء). در ترکی شادی و عروسی را گویند... در لغات ترکی بضم اول و «واو» غیرملفوظ و سکون «یای » تحتانی به معنی شادی ، متأخرین به «طا» نویسند. (غیاث اللغات ). ترکان عروسی را توی گویند. (برهان ). توی در ترکی به معنی جشن . ضیافت . مجلس سرور. جوهر و اصل شی ٔ. موی و پشم است . (حاشیه ٔ برهان چ معین ).
فلکها را هشت گویند یک بر دیگر پیچیده همچون پیچیدن تویهای پیاز. (التفهیم از یادداشت ایضاً).
آن زلف سرافکنده بدان عارض خرم
از بهر چه آراست بدان توی و بدان خم .
عنصری (یادداشت ایضاً).
هرچند همی مالد خمش نشودراست
هرچند همی شورد تویش نشود کم .
عنصری (یادداشت ایضاً).
رجوع به تو و توه و ته شود.
- یک توی پیراهن ؛ به معنی یک پیراهن . (آنندراج ) :
قبا پوشید و هوشم برد اگر خود خواهدم کشتن
چرا یکبار با یک توی پیراهن نمی آید.
امیرخسرو (از آنندراج ).
|| با ثانی مجهول جشن و مهمانی باشد. (برهان ). جشن ومیزبانی را خوانند. (فرهنگ جهانگیری ). جشن و میزبانی و ظاهراً بدین معنی زبان مغول است و طوی به «طای » حطی دیده شده است . (فرهنگ رشیدی ). به معنی شادی متأخرین به «طا» نویسند. (آنندراج ). جهانگیری به معنی جشن و عروسی آورده آن خطاست زیرا که پارسی نیست ترکی است و با «طاء» مؤلف است . (انجمن آرا). جشن و عید ومهمانی و ضیافت . (ناظم الاطباء). در ترکی شادی و عروسی را گویند... در لغات ترکی بضم اول و «واو» غیرملفوظ و سکون «یای » تحتانی به معنی شادی ، متأخرین به «طا» نویسند. (غیاث اللغات ). ترکان عروسی را توی گویند. (برهان ). توی در ترکی به معنی جشن . ضیافت . مجلس سرور. جوهر و اصل شی ٔ. موی و پشم است . (حاشیه ٔ برهان چ معین ).
