ستنبه
لغت‌نامه دهخدا
ستنبه .[ س ِ تَم ْ ب َ / ب ِ ] (اِ) ستمبه . رجوع کنید به استنبه . پارسی باستان «ستمبکه » ، قیاس کنید با هندی باستان «ستمبهه » (تکبر، پرمدعا)، ارمنی عاریتی و دخیل «ستمبک » ، «ستمبکیه » . (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). کابوس . آن سنگینی باشد که مردم را در خواب زیر کند. (برهان ) (جهانگیری ). نام دیو که بخواب ترساند. (غیاث ). دیو که در خواب مردم را فرو گیرد و آن را خفج ، سکاچه و فرنج و فرهانج و برخفچ و فرنجک نیز گویند، بتازیش کابوس ، هندی جهاهه نامند. (شرفنامه ) :
گرفتش دایه و گفتا چه بودت
ستنبه دیو بدخو چه نمودت .
|| (ص ) مردم درشت و قوی هیکل و دلیر. (برهان ). مردی قوی و بازور باشد. (صحاح الفرس ). قوی :
چون پند [زغن ] فرومایه سوی جوزه گراید
شاهین ستنبه به تذروان کند آهنگ .
از ایرانیان بد تهم کینه خواه
دلیر و ستنبه بهر کینه گاه .
ستنبه دیو بر وی [ بر عاشق ] زور دارد
همیشه چشم او را کور دارد.
ستنبه دیو هجران را تو خواندی
بدان گاهی که از پیشم براندی .
گشته دیو ستنبه را از تاب
گوهر تیر او به جای شهاب .
یتبع کل شیطان مرید. (قرآن 22/3)؛ و تابع است هر دیوی ستنبه مارد را. (تفسیر ابوالفتوح ).
گبر دیدی کو پی سگ میرود
سخره ٔ دیو ستنبه میشود.
|| صورتی که از غایت کراهت و زشتی طبع از دیدنش رمان و هراسان باشد. (برهان ) (جهانگیری ). || شخص سخن ناشنو و ستهنده و ستیزه کننده . (برهان ).
گرفتش دایه و گفتا چه بودت
ستنبه دیو بدخو چه نمودت .
(ویس و رامین ).
|| (ص ) مردم درشت و قوی هیکل و دلیر. (برهان ). مردی قوی و بازور باشد. (صحاح الفرس ). قوی :
چون پند [زغن ] فرومایه سوی جوزه گراید
شاهین ستنبه به تذروان کند آهنگ .
جلاب بخاری .
از ایرانیان بد تهم کینه خواه
دلیر و ستنبه بهر کینه گاه .
فردوسی .
ستنبه دیو بر وی [ بر عاشق ] زور دارد
همیشه چشم او را کور دارد.
(ویس و رامین ).
ستنبه دیو هجران را تو خواندی
بدان گاهی که از پیشم براندی .
(ویس و رامین ).
گشته دیو ستنبه را از تاب
گوهر تیر او به جای شهاب .
سنایی .
یتبع کل شیطان مرید. (قرآن 22/3)؛ و تابع است هر دیوی ستنبه مارد را. (تفسیر ابوالفتوح ).
گبر دیدی کو پی سگ میرود
سخره ٔ دیو ستنبه میشود.
مولوی .
|| صورتی که از غایت کراهت و زشتی طبع از دیدنش رمان و هراسان باشد. (برهان ) (جهانگیری ). || شخص سخن ناشنو و ستهنده و ستیزه کننده . (برهان ).
