الکل

الکل . [ اَ ک ُ ] (اِ) این کلمه در قرن شانزدهم از «الکحل » عربی عاریه گرفته شده است . (نشریه ٔ دانشکده ٔ ادبیات تبریز سال 3 شماره 3 و 4 ص 93) (لاروس کبیر مدیکال ). محمد زکریای رازی نخستین کسی است که از تقطیر شراب ، الکل گرفت و آن را الکحل نامید، امروزه این آزمایش را با قرع و انبیق و یا اسباب تقطیر و مبرد (لوله ای که از لوله ٔ دیگری احاطه شده و از میان دو لوله آب سرد جریان دارد) انجام میدهند، قطرات اولیه ٔ تقطیر، الکل بیشتر دارد ولی قطرات بعدی آبش بیشتر است . الکل خالص مایعی است بیرنگ با بویی مطبوع و طعمی سوزان . وزن مخصوص آن 0/8 است و در ْ78 میجوشد و در ْ130 منجمد میشود، به همین جهت با آن میزان الحراره هایی برای اندازه گیری حرارتهای پست میسازند. الکل حلال خوبی است . ید، کافور، لاستیک ، چربی و اسانسهای نباتی در آن حل میشوند. تنتورید محلول ید در الکل است . الکل با آب به هر نسبتی مخلوط میشود و این عمل همیشه با ایجادگرما و نقصان حجم همراه است . درجه ٔ الکلی یک محلول الکلی حجم الکل خالص آن است که در هر 100 سانتیمتر مکعب آن موجود است ، مثلاً الکل 80 درجه یعنی محلولی که در هر 100 سانتیمتر مکعب آن 80 سانتیمتر مکعب الکل خالص وجود دارد. برای تعیین درجه ٔ الکلی از الکل سنج استفاده میشود. الکل قوی 96 درجه است و تهیه ٔ الکل 100 درجه بسیار دشوار است . و رجوع به «الکلها» شود.
مصارف الکل : الکل بعنوان سوخت در چراغهاو همچنین بعنوان حلال برای تهیه ٔ لاک الکل ، ورنی ، مواد منفجره ، سلولوئید، تنتورید، ادوکلن ، بسیاری از محلولهای دارویی و عطرها بکار میرود، و نیز آن را برای تهیه ٔ اتر بیهوشی ، سرکه ، کلروفرم و جز آن مصرف میکنند. مشروبات الکلی برای قلب و کبد و روده ها مضر است . و مضرات اجتماعی آن بیشتر است زیرا اغلب جنایات در حال مستی رخ میدهد. رجوع به شیمی مختصر آلی پریمن صص 119 - 229 و شیمی آلی شیخ ج 1 صص 121 - 125 و ماده ٔ «الکلها» شود.
- چندالکلی ؛ الکلی که عامل اکسیدریل (OH) آن متعدّد باشد.
- دوالکلی ؛ الکلی که دارای 2 عامل اکسیدریل (OH) باشد.
- یک الکلی ؛ ممکن است عامل اکسیدریل (OH) در هیدروکربوری چند بار تکرار شود و بنابراین ممکن است جسم یک الکلی و دوالکلی و چند الکلی بدست آید. و رجوع به الکلها شود.