ابخاز

ابخاز. [ اَ ] (اِخ ) نام قومی و نیز ناحیتی بجبال قبق (قفقاز) مسکن همان قوم . عده ٔ آنان نزدیک صدوبیست هزار تن و مساحت ناحیت 1900 هزار گز مربع است . این ناحیت در جنوب کوبان در مرتفعات اولی قفقاز از سوی دریای سیاه واقع شده و به دو بخش ابخاز بزرگ و ابخاز کوچک منقسم میشود. در کوههای آن معادن آهن و سرب و مس است و دره های آن حاصل خیز و هوایش معتدل باشد وگله های مواشی بسیار دارند. صاحب مؤیدالفضلا گوید درقدیم پادشاه و مردم آنجا مغان و آتش پرستان بوده اند.صاحب برهان قاطع گوید بدانجا دیریست عظیم . این مملکت سابقاً جزو ایران بوده و سپس عثمانیان آنجا را متصرف شدند و اینک ناحیتی بظاهر مستقل است :
برخاست از ابخاز سفر کرد بمشرق
باد آمد و باران زد وجایش بپراکند
مرد از پس سی سال گذر کرد بر ابخاز
برداشت همان موی و بخندید بر آن چند
حال تن خاقانی و اندیشه ٔ ابخاز
این است و چنین بِه ْ مثل مرد خردمند
ابخاز حد مغرب و درگاه ملک بحر
مسکین تن نالانْش بموئی شده مانند.

خاقانی .

در ابخازیان اینک گشاده
حریم رومیان اینک مهیا.

خاقانی .

وگر حرمت ندارندم به ابخاز
کنم زانجا براه روم مبدا.

خاقانی .

کجا گریزم سوی عراق یا اران
کجا روم سوی ابخاز یا بباب الباب .

خاقانی .

کردند همه حکم که در پانصد و هشتاد
ابخاز به دست آوری و روم گشائی .

خاقانی .

ابخاز که هست ششدر کفر
گرزش بیکی زمان گشاید.

خاقانی .

صرصر قهرش گذشت بر خط ابخاز و روم
چون دو ورق کرد راست یک بدگربرشکست .

خاقانی .

از عشق صلیب موی رومی روئی
ابخازنشین گشتم و گرجی گوئی .

خاقانی .

در ابخاز گردیست عالی نژاد
که از رزم رستم نیاردبیاد.

نظامی .

نیست دستوری گشاداین راز را
ورنه بغدادی کنم ابخاز را.

مولوی .