ساعت
/sā'at/فرهنگ فارسی عمید / قربانزاده
۱. مقیاس زمان، یک جزء از ۲۴ جزء یک شبانه روز که عبارت از ۶۰ دقیقه و هر دقیقه ۶۰ ثانیه است.
۲. دستگاهی که بهوسیلۀ آن وقت را میشناسند و اوقات شب و روز را به دست میآورند.
۳. [مجاز] وقت؛ هنگام.
۴. [مجاز] زمان اندک.
〈 ساعت آبی: [قدیمی] وسیلهای برای اندازهگیری زمان در گذشته که در آن از جریان یکنواخت آب استفاده میشد و اسباب آن ظرفی بود با سوراخ کوچک که آب قطرهقطره از آن میچکیده و با مدرج ساختن ظرف، گذشت زمان را اندازه میگرفتند و نوعی از آن ظرفی سوراخدار بوده که آن را پنگان یا فنجان گفتهاند.
〈 ساعت آفتابی: [قدیمی] اسبابی که به کمک سایه گذشت وقت را نشان بدهد و شاخص یا میلهای است که عمودی بر سطح افقی نصب میشود و با اندازهگیری طول سایۀ آن حساب وقت را نگه میدارند؛ ساعت شمسی؛ ساعت ظلی.
〈 ساعت دیواری: ساعتی که به دیوار نصب کنند.
〈 ساعت رملی: [قدیمی] اسبابی مرکب از دو حباب شیشهای چسبیده به هم که میان آن سوراخ باریکی برای رد شدن شن وجود داشته و در شیشۀ بالایی شن نرم میریختند و شنها به تدریج از سوراخ میانی به ظرف پایینی میریخت و قسمت بالایی خالی میشد بعد ظرف را وارونه میکردند و همان عمل تکرار میشد؛ ساعت شنی؛ ساعت ماسهای.
〈 ساعت شماطهدار: ساعتی که آن را کوک کنند و در سر ساعت معین زنگ بزند؛ ساعت صدادار.
۲. دستگاهی که بهوسیلۀ آن وقت را میشناسند و اوقات شب و روز را به دست میآورند.
۳. [مجاز] وقت؛ هنگام.
۴. [مجاز] زمان اندک.
〈 ساعت آبی: [قدیمی] وسیلهای برای اندازهگیری زمان در گذشته که در آن از جریان یکنواخت آب استفاده میشد و اسباب آن ظرفی بود با سوراخ کوچک که آب قطرهقطره از آن میچکیده و با مدرج ساختن ظرف، گذشت زمان را اندازه میگرفتند و نوعی از آن ظرفی سوراخدار بوده که آن را پنگان یا فنجان گفتهاند.
〈 ساعت آفتابی: [قدیمی] اسبابی که به کمک سایه گذشت وقت را نشان بدهد و شاخص یا میلهای است که عمودی بر سطح افقی نصب میشود و با اندازهگیری طول سایۀ آن حساب وقت را نگه میدارند؛ ساعت شمسی؛ ساعت ظلی.
〈 ساعت دیواری: ساعتی که به دیوار نصب کنند.
〈 ساعت رملی: [قدیمی] اسبابی مرکب از دو حباب شیشهای چسبیده به هم که میان آن سوراخ باریکی برای رد شدن شن وجود داشته و در شیشۀ بالایی شن نرم میریختند و شنها به تدریج از سوراخ میانی به ظرف پایینی میریخت و قسمت بالایی خالی میشد بعد ظرف را وارونه میکردند و همان عمل تکرار میشد؛ ساعت شنی؛ ساعت ماسهای.
〈 ساعت شماطهدار: ساعتی که آن را کوک کنند و در سر ساعت معین زنگ بزند؛ ساعت صدادار.